Door Guus Oosterop
In mijn vak kom ik voortdurend teams tegen die beter zouden willen functioneren en effectiever willen leren samenwerken. Wat is de reden daarvoor? De kern van het daadwerkelijke probleem is, dat er dikwijls teamleden zijn die hun eigenbelang boven het gemeenschappelijke belang stellen. Eigenbelang zorgt ervoor dat we gemaakte werk- en gedragsafspraken op onze eigen manier interpreteren en dat we de grenzen van afspraken opzoeken (of zonder afstemming in eigen voordeel uitleggen). Dit komt tot uiting in gedrag, wat uiteen kan lopen van het niets van anderen aantrekken, tot het opzetten van een grote mond, anderen zo bang maken dat ze niets durven te zeggen, defensief of zelfs agressief reageren, liegen, anderen de schuld geven en excuses zoeken waarom ‘alles’ niet kan en zeker zijzelf dat niet hoeven te doen.
Het meest vervelende aan die situatie is dat als er niet tijdig wordt ingegrepen er verworven rechten ontstaan. Rechten die nergens staan maar waaraan vastgehouden worden op alle manieren waardoor polarisatie en of ieder voor zich gedrag ontstaat.
Dat kan veranderen doordat we een gezamenlijk doel hebben valt voor de meeste teamleden het eigenbelang weg. We hebben een gezamenlijk doel, een gezamenlijke ‘vijand’, een duidelijke en gedeelde richting die ons gedrag de juiste weg wijst. Als het gezamenlijke doel helder is dan is samenwerken ineens gemakkelijk en bijna vanzelfsprekend. We zoeken samen naar oplossingsrichtingen, houden rekening met elkaar en werken met respect voor de ander. We vertrouwen de ander omdat zijn of haar doel immers hetzelfde is. Vertrouwen in elkaar is de basis voor zeer goed samenwerken en respect tonen is de basis van vertrouwen. Respect tonen is rekening houden met de belangen van patiënten, cliënten, collega’s, dienst-/hulpverleners, winkelpersoneel, etc. En niet te vergeten gaat het ook om rekening houden met de belangen van jezelf in dienst van het team en de organisatie. Dat impliceert dat je jezelf als individu niet wegcijfert, integendeel, je komt op voor alle belangen.
Leiderschap en voorbeeldgedrag in deze situaties is essentieel, op persoonlijk en professioneel vlak. Te beginnen met hoe we omgaan met de afspraken in ons huishouden of gezin, met onze familie, de buren, onze vriendenkring, en in het werk met je team en collega’s die op dit moment veelal thuis werken en tegelijkertijd allerlei zorgtaken hebben – en alles in het heetst van de strijd. Velen van ons met onzekerheid over de toekomst, over inkomen, over de gezondheid van familieleden of vrienden, soms op grote afstand of in eenzaamheid…
In tijden van crisis wordt het geheim van zeer goed presterende teams zichtbaar: een duidelijk doel, rekening houden met elkaar, respect tonen, samen de schouders eronder zetten en oplossingen bedenken zonder dat het eigenbelang voor het gemeenschappelijke belang gaat. Laten we die wetenschap ter harte nemen, nu en vooral ook straks niet vergeten als de deze crisis weer voorbij is en de volgende voor de deur staat.
